Nederlands Deutsch

お城

Kastelen

Een korte geschiedenis

Wie een rondreis door het huidige Japan maakt zal op vele plaatsen de typische Japanse kastelen tegen komen. Veelal wit gepleisterd, met sierlijke daken, rijst op een fundament van “rotsblokken mozaiek” een meerdere verdiepingen hoge donjon de hoogte in. Strategisch gelegen op een verhoging domineerden ze in vroeger tijden het landschap en stralen ze vaak nog steeds een sfeer van macht uit.

Karatsu. Gelegen op een heuvel bewaakt het de haven van Karatsu.

Maar schijn bedriegt. Hoe authentiek de kastelen er aan de buitenkant ook uitzien, op zijn laatst als men de donjon binnengaat wordt de waarheid duidelijk: een betonnen reconstructie. Gekoeld door een airconditioning en kunstmatig verlicht door TL buizen hebben ze meer weg van een modern museum dan van een middeleeuwse vesting. En dat zijn ze vaak dan ook: musea voor de geschiedenis van hun originele voorgangers en trekpleister voor toeristen. In geklimatiseerde vitrines worden eeuwenoude gebruiksvoorwerpen, samurai uitrustingen, wapens, geschriften en schilderingen tentoongesteld die de bezoeker een indruk proberen te geven van het kasteelleven van nog geen 150 jaar geleden. Iets wat niet altijd even goed gelukt is.

Een van de poorten waar een aanvaller doorheen moest. Kumamoto.

De oorzaak dat er maar zo weinig originele kastelen zijn is drievoudig: een kasteel moest vanaf zijn stichting drie grote gevaren doorstaan om tot in de huidige tijd te blijven bestaan met het etiket “origineel”. De eerste ronde van verwoesting kwam van het shogunaat. Toen Japan onder de shogun's voor het eerst verenigd werd na een lange periode van burgeroorlogen werden de plaatselijke kasteelheren (de daimyo's) gedwongen om al hun kastelen op één na te ontmantelen. Verder moesten ze ieder tweede jaar naar Edo (het huidige Tokyo) komen en daar een geheel jaar verblijven, zogenaamd om de Shogun te dienen, maar in werkelijkheid om hun banden met hun eigen domein te verzwakken, ze op kosten te jagen en om ze in de gaten te houden. Om de controle op de daimyo's nog verder te verstevigen moesten hun vrouwen en kinderen altijd in Edo blijven, uiteraard ook op kosten van de daimyo zelf.

Na eeuwen van relatieve rust en volledige afzondering van de buitenwereld onder de absolute heerschappij van de Shogun (let wel, de macht lag officieel bij de keizer, maar in de praktijk werd die aan de kant gezet op het moment dat hij van die macht gebruik wilde maken) kwam er in 1867/1868 een eind aan diens “bakufu” regering door de zogenaamde “Meiji restoratie”. En daarmee kwam ook de tweede ronde van verwoestingen. In de tien jaren daarna katapulteerde japan zich van de middeleeuwen naar de moderne tijd en werd het kaste systeem opgeheven en verloren de samurai hun bevoorrechte positie. De daimyo werden gedwongen hun kastelen op te geven die prompt in verval raakten en vaak, omdat ze gezien werden als teken van onderdrukking door de samoerai, werden afgebroken. Een aantal andere werden in de woelige tijden na de restoratie in opstanden verwoest. Het kasteel in Kumamoto is hier het meest representatieve voorbeeld van. De nu gereconstrueerde vesting was het toneel van de laatste oprisping van de samurai en werd in september 1877 tijdens de Satsuma rebellie grotendeels in de as gelegd.

Het kasteel van Kagoshima heeft de tand des tijds niet doorstaan. Slechts de stenen fundering en de gracht resteren nog.

Derde verwoestingsronde: wat in de daaropvolgende 70 jaar aan aardbevingen, tyfoons, plundering en verval wist te ontkomen werd in de tweede wereld oorlog door de grootschalige bombardementen (vooral met brandbommen; hout en papier, de meest gebruikte bouwmaterialen, branden namelijk erg goed) volledig in de as gelegd. Het moge duidelijk zijn dat de kastelen van Hiroshima en Nagasaki eveneens niet bestand waren tegen een nucleaire aanval.

Wederopbouw

De eerste jaren na de oorlog stond Japan in het teken van de wederopbouw en werd er aan de paar overgebleven en langzaam wegrottende kastelen weinig aandacht besteed. Totdat toerisme ook in Japan zijn intrede deed en de monumenten van de japanse geschiedenis opnieuw aandacht kregen. Van vrijwel alle kastelen was er niet veel meer over dan de stenen fundering. Aangezien men haast had werd besloten om de kastelen te herbouwen in beton. Dat ging snel, goedkoop en was kwalitatief erg goed en men wilde per slot van rekening ook modern zijn. De façades lijken erg goed op het origineel en men ziet geen verschil tussen een reconstructie zoals dat in Osaka en een origineel kasteel als dat in Himeji. Maar van authenticiteit was geen sprake.

Reconstructie in Osaka.	Origineel in Himeji.

Toch voelt men nu ook in Japan de drang om een kasteel, als men het al herbouwt, dat dan ook zo origineel mogelijk te doen. Kumamoto is hier hier weer een goed voorbeeld van. Hoewel de centrale donjon in beton opgetrokken is heeft men besloten om een belangrijk (en groot) bijgebouw weer op de originele manier te reconstrueren. Het kleine kasteeltje in Aya is zelfs geheel in hout herbouwd en is in tegenstelling tot alle andere reconstructies geen museum, maar herbergt een instelling die werkt voor het behoud van oude ambachten.

Links

Voor een veel gedetailleerdere beschrijving van japanse kastelen en specifiek het kasteel van Himeji zie hier (engelstalig). De site zelf is van de japanse constructie firma JGC Corporation.